NSND Thu Hiền tên thật là Nguyễn Thị Thanh Hiền, sinh năm 1952 tại Thái Bình, trong một gia đình giàu truyền thống nghệ thuật. Cha bà là NSƯT Nguyễn Hoài Ân, nổi tiếng với biệt danh Tám Kèn của Đoàn Dân ca liên khu V (tiền thân của Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định), mẹ bà là diễn viên chèo tuồng Thanh Hảo, con gái một ông bầu hát nổi tiếng.
Em trai và em dâu bà là NSND Hoài Huệ và NSND Hồ Thu, đều công tác tại Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định.
Từ nhỏ, Thu Hiền đã được sống trong những làn điệu dân ca cổ truyền, đặc biệt là dân ca miền Trung (do cha là nghệ nhân hát bài chòi). Nhờ đó, bà sớm đam mê ca hát. Mới 10 tuổi, Thu Hiền đã bắt đầu đi hát.
Nhận thức được vai trò, sứ mệnh của một nghệ sĩ trong giai đoạn chiến tranh đổ lửa, từ năm 1967 đến 1968, Thu Hiền cùng đoàn quân khu Tây Bắc vào biểu diễn phục vụ động viên tinh thần chiến đấu của quân và dân tuyến lửa miền Trung. Tại đây, nữ nghệ sĩ miệt mài dùng tiếng hát át tiếng bom, không quản ngại gian khổ, hiểm nguy, đi hát ngày đêm giữa làn bom đạn.
Cũng nhờ thời gian này, Thu Hiền ngày càng gắn bó với mảnh đất miền Trung, thấu hiểu tình cảm, cốt cách người dân nơi đây. Đó là lí do vì sao Thu Hiền hát dân ca theo giọng miền Trung rất hay, ngọt ngào và thấm đậm cảm xúc, dù bà là người Bắc.
Năm 1971, Thu Hiền vào đoàn ca nhạc dân tộc Trung ương để theo đuổi sự nghiệp ca hát chuyên nghiệp. Từ đây, bà được chứng kiến và gắn bó sự nghiệp, tiếng hát của mình với những giai đoạn quan trọng của lịch sử cuộc kháng chiến thống nhất đất nước. Rất nhiều sự kiện quan trọng có sự hiện diện của Thu Hiền.
Nhờ những đóng góp to lớn với nền nhạc Cách mạng, Thu Hiền được phong Nghệ sĩ ưu tú từ rất sớm (năm 1984) và tới 1993 đã được xét duyệt phong tặng Nghệ sĩ nhân dân.
Bà được nhớ đến qua những bài ca đi cùng năm tháng, gắn liền với hình ảnh người lính và tình yêu dành cho quê hương, đất nước như: Câu hò bên bờ Hiền Lương, Một khúc tâm tình người Hà Tĩnh, Quảng Bình quê ta ơi, Dáng đứng Bến Tre, Hoa cau vườn trầu... Với giọng hát nội lực, cao vút nhưng vẫn ngọt ngào, da diết, bà được mệnh danh là tượng đài của dòng nhạc trữ tình, Cách mạng mang âm hưởng dân ca Việt Nam.
Cặp đôi song ca "huyền thoại" của làng nhạc đỏ Trung Đức-Thu Hiền.
Cùng với nghệ sĩ Trung Đức, NSND Thu Hiền đã làm nên cặp đôi song ca "huyền thoại" của làng nhạc đỏ. Tên tuổi của họ gắn liền với những ca khúc bất hủ như: Tình ca Tây Bắc, Trường Sơn Đông - Trường Sơn Tây, Chào em cô gái Lam Hồng, Người đi xây hồ kẻ gỗ, Vàm Cỏ Đông …
NSND Thu Hiền hiện tại ngoài 70 tuổi vẫn chạy show và tham gia nhiều chương trình lớn.
Hiện tại, NSND Thu Hiền đã ở tuổi ngoài 70 nhưng vẫn rất khỏe mạnh, đi khắp nơi từ trong ra ngoài nước nhưng chủ yếu là đi hát từ thiện, hát cho vui và du lịch chứ không đặt nặng chạy show kiếm tiền. Bà chia sẻ thường hay đi hát từ thiện, hát cho chùa, làm sao để cảm thấy thanh thản, sống chậm lại một chút cũng được. Vì đã vất vả cả thời trẻ nên hiện tại, nữ nghệ sĩ muốn được cảm nhận, tận hưởng cuộc sống.
NSND Thu Hiền giờ đây ở Tp.HCM là chính nhưng vẫn ra ngoài Hà Nội dạy nhạc. Tại Hà Nội, bà có một căn nhà 3 tầng, dùng để ở và dạy các sinh viên ở Nhạc viện.
NSND Thu Hiền có hai người con, con gái đầu đã hơn 50 tuổi, từng học Nhạc viện nhưng lại không theo nghề hát mà làm hàng không bên quân đội rồi sang Ấn Độ đi tu. Con gái thứ hai của bà làm tiếp viên trưởng rồi chuyển sang giảng dạy ở Vietnam Airline, chồng làm phi công.
NSND Thu Hiền bằng lòng với hạnh phúc hiện tại của mình.
Ở tuổi thất thập, nữ nghệ sĩ gạo cội cảm thấy hài lòng với cuộc sống vì vẫn cống hiến cho nghề, tham gia các hoạt động từ thiện. Dù 2 con gái không theo nghề nhưng NSND Thu Hiền vẫn có những học trò ưu tú và bà coi họ như con của mình đề truyền những kinh nghiệm quý báu.
NSND Thu Hiền hạnh phúc bên người chồng hơn bà một Giáp.
Nữ nghệ sĩ còn được chồng hơn 12 tuổi yêu thương thấu hiểu. Nói về chồng, bà tâm sự: "Chồng hơn tôi 12 tuổi, anh hiểu, thông cảm, ủng hộ công việc, sở thích của vợ. Tôi thấy cuộc đời mình bình lặng, hạnh phúc".
Tùng Lâm (t/h)
